Suplementy, które poprawiają jakość nasienia

Jak szczegółowo opisywaliśmy już w artykułach na naszym blogu, przyczyny obniżonej jakości nasienia, a co za tym idzie, zmniejszonej płodności męskiej są bardzo różnorodne. Obejmują zarówno konkretne jednostki chorobowe, jak i negatywny wpływ toksyn zawartych w otaczającym nas środowisku oraz niezdrowy tryb życia.

Skuteczna droga do poprawienia jakości nasienia składa się z kilku etapów. Pierwszym z nich jest diagnostyka, umożliwiająca wskazanie przyczyny problemów. Ostatnim – wdrożenie odpowiedniego leczenia, które zaleci specjalista. W wielu przypadkach nieocenioną pomocą okazuje się odpowiednia suplementacja. Może ona działać wspomagająco jako uzupełnienie właściwej terapii, a w niektórych przypadkach stanowić nawet leczenie samo w sobie. Należy jednak pamiętać, że dawka czyni truciznę, nie należy więc stosować suplementów (a zwłaszcza ich nadmiaru!) na własną rękę.

Dla męskiej płodności istotne jest zarówno prawidłowe funkcjonowanie samych jąder, w których powstają plemniki, ale i również gruczołów dodatkowych, odpowiedzialnych za produkcję pozostałych składowych ejakulatu (czyli plazmy nasiennej), która działa odżywczo i ochronnie na męskie komórki rozrodcze podczas i po wytrysku. Plazma nasienna zawiera między innymi białka (w tym liczne enzymy), lipidy, makroelementy (sód, potas, wapń, magnez, fosfor, chlor) oraz mikroelementy (miedź, cynk, żelazo). W przypadku niedoborów niektórych składników odżywczych, zaburzeniu może ulec praca układu hormonalnego oraz rozrodczego mężczyzny, co może prowadzić do pogorszenia płodności.

Jakie składniki działają więc pozytywnie na funkcjonowanie męskiego układu rozrodczego i jakość nasienia?

Antyoksydanty

Uszkodzenia DNA plemników są powodowane głównie przez stres oksydacyjny. Nadmiar reaktywnych form tlenu  wpływa również negatywnie na ruchliwość plemników i utrudnia ich połączenie z błoną komórkową komórki jajowej. Jeżeli jednak uszkodzonemu plemnikowi uda się zapłodnić oocyt, może powstać nieprawidłowy zarodek, co może być przyczyną zatrzymania jego rozwoju, niepowodzenia implantacji lub poronienia w bardzo wczesnym etapie ciąży.

Stres oksydacyjny pojawia się wtedy, gdy powstawanie reaktywnych form tlenu (ROS) przekracza naturalne możliwości neutralizujące organizmu. Dzieje się tak na przykład na skutek działania wysokiej temperatury, fal elektromagnetycznych, kontaktu z zanieczyszczeniami zawartymi w powietrzu czy pestycydami, nieprawidłowej i ubogiej w składniki odżywcze diety, otyłości, nadużywania alkoholu, czy palenia papierosów. W takich przypadkach rozwiązaniem jest stosowanie suplementów zawierających antyoksydanty.

Zaliczamy tutaj między innymi witaminę E, C, glutation, czy koenzym Q10. Neutralizują one aktywność reaktywnych form tlenu i chronią plemniki przed ich szkodliwym działaniem. Liczne badania naukowe wykazały, że w nasieniu niepłodnych mężczyzn ilość ROS jest znacząco wyższa niż u panów nie mających problemów z płodnością oraz że zastosowanie suplementacji antyoksydantami może prowadzić do poprawienia ruchliwości, koncentracji i morfologii plemników, a także zmniejszenia odsetka fragmentacji plemnikowego DNA.

Kwas foliowy

Kojarzy nam się głównie z suplementami stosowanymi u kobiet w ciąży, tymczasem jest to składnik, którego niedobory są groźne również dla panów. Posiada działanie antyoksydacyjne, ale pełni również inne ważne funkcje, kluczowe dla spermatogenezy. Jest bowiem niezbędny dla prawidłowego przebiegu podziałów komórkowych i syntezy DNA.

Witamina D3

Enzymy metabolizujące witaminę D i jej produkty oraz receptory tych związków są obecne w jądrach, nasieniowodach, prostacie oraz plemnikach – witamina D jest ważnym związkiem sygnałowym odpowiedzialnym za prawidłowe funkcjonowanie spermatogenezy. Najprawdopodobniej wpływa także na dojrzewanie plemników i endokrynną funkcję jąder (wspomaga produkcję testosteronu). Pojawia się coraz więcej prac naukowych wskazujących na to, że witamina D działa korzystnie na ruchliwość, liczbę i morfologię plemników.

L-karnityna

Już w 1965 roku zauważono, że L-karnityna jest obecna w najądrzach (gdzie następuje ostateczne dojrzewanie plemników, które powstały w jądrach) w bardzo wysokich stężeniach.

L-karnityna pełni kluczową rolę w metabolizmie plemników, odżywiając je i pozytywnie wpływając na ich ruchliwość. Jest bowiem odpowiedzialna za transport długołańcuchowych kwasów tłuszczowych do mitochondriów (czyli centrów energetycznych każdej komórki). Bez możliwości ich wykorzystania jako źródła energii, plemniki nie są w stanie przetrwać.

Co więcej, gdy plemniki rozpoczynają swoją wędrówkę przez układ rozrodczy kobiety, do pokonania drugiej i niełatwej drogi prowadzącej do oocytu, potrzebują dodatkowych substratów energetycznych, ponieważ ich własne zapasy ulegają szybkiemu wyczerpaniu. Znajdują je w śluzie szyjkowym, który jest bogaty w lipidy, a L-karnityna pozwala plemnikom na ich wykorzystanie.

Pierwsze doniesienia naukowe o jej pozytywnych właściwościach terapeutycznych pojawiły się już na początku lat 90-tych ubiegłego wieku, kiedy to naukowcy opublikowali pracę, w której dowiedli, że jej stosowanie jest skuteczne w leczeniu niektórych przypadków męskiej niepłodności idiopatycznej (czyli o nieustalonej przyczynie). Od tamtej pory pojawiło się wiele opracowań potwierdzających skuteczność suplementacji L-karnityny u niektórych pacjentów cierpiących na oligoasthenozoospermię.

Kolejną bardzo ważną funkcją L-karnityny jest jej działanie antyoksydacyjne.

Cynk

Cynk jest pierwiastkiem, który w prawidłowych warunkach znajduje się w plazmie nasiennej w dość wysokim stężeniu i pełni kilka ważnych funkcji. Jego rolą jest między innymi stabilizacja błony komórkowej plemnika oraz udział w procesie kapacytacji, czyli ostatecznego dojrzewania plemnika podczas wędrówki przez drogi rodne, umożliwiającego plemnikowi nabycie zdolności do zapłodnienia oocytu. Jest niezbędny w procesie połączenia się żeńskiej i męskiej komórki rozrodczej, a w późniejszym etapie – podczas implantacji zarodka w jamie macicy.

Dowiedziono, że zażywanie cynku w odpowiednich ilościach, uzupełniających istniejące niedobory, może prowadzić do zwiększenia liczby podziałów komórek obecnych w jądrach, z których ostatecznie powstają plemniki. Wiadomo także, że dieta uboga w cynk jest bardzo istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia nieprawidłowych parametrów nasienia i pojawienia się niepłodności idiopatycznej.

Cynk pełni również rolę stabilizatora struktury chromatyny oraz ochronną przed stresem oksydacyjnym, a więc jest ważnym czynnikiem zapobiegającym powstawaniu fragmentacji chromatyny plemnikowej.

Wysokie stężenie cynku w jądrach według niektórych badaczy pełni dodatkową rolę ochronną przed szkodliwym działaniem wysokiej temperatury, metali ciężkich i fluorków. Jest także niezbędny dla prawidłowego działania endokrynnej osi podwzgórze-przysadka-jądro, bez którego powstawanie plemników nie jest możliwe.

Kolejnym miejscem, w którym cynk jest obecny w dużych ilościach jest prostata. Prostata jest jednym z gruczołów, których wydzieliny tworzą plazmę nasienną, niezbędną dla prawidłowego funkcjonowania plemników. Gdy działa prawidłowo, dostarcza odpowiednie stężenie cynku do ejakulatu  i zapewnia prawidłowe działanie wielu enzymów i zachowanie ruchliwości plemników.

Cynk jest pierwiastkiem o działaniu antybakteryjnym. W połączeniu z jego właściwościami antyoksydacyjnymi oraz  stabilizującymi błonę komórkową, zapewnia ochronę plemników i samych jąder przed zmianami degeneracyjnymi.

Podsumowując, jest to pierwiastek niezbędny dla zachowania płodności. Jego niedobory wiążą się ze znaczącym spadkiem jakości nasienia (oligozoospermia, asthenozoospermia, nekrospermia, teratozoospermia) i zmniejszeniem szans na zapłodnienie i uzyskanie ciąży.

Selen (Se)

Jest to mikroelement kluczowy w procesach produkcji zarówno samych plemników, jak i biosyntezy testosteronu. Wchodzi w skład wielu białek, bez których powstanie prawidłowego plemnika nie byłoby możliwe. Potwierdzono naukowo, że stosowanie suplementacji selenu w uzasadnionych przypadkach prowadzi do znaczącej poprawy ruchliwości plemników

Podobnie jak opisywane wcześniej pierwiastki selen pełni bardzo ważną rolę w systemie antyoksydacyjnym, umożliwiającym ochronę plemników przed szkodliwym działaniem wolnych rodników.