Niepłodność immunologiczna – jak się diagnozuje i jak leczyć? Poznaj przyczyny

Problemy z zajściem w ciążę mogą być spowodowane zaburzeniami układu odpornościowego. Mamy wtedy do czynienia z niepłodnością immunologiczną. Co to jest niepłodność immunologiczna i czym się ona objawia? Na czym polega leczenie niepłodności immunologicznej? Zapraszamy również do zapoznania się z opisem badań, które można wykonać w ramach diagnostyki i leczenia niepłodności o podłożu immunologicznym.

Co to jest niepłodność immunologiczna?

Niepłodność immunologiczna jest to niepłodność będąca wynikiem nieprawidłowego działania układu odpornościowego, który atakuje własne komórki rozrodcze. Za ten rodzaj niepłodności odpowiada żeński lub męski układ immunologiczny. 

Układ immunologiczny kobiety produkuje przeciwciała skierowane przeciwko jej własnej komórce jajowej – tym sposobem organizm zwalcza ciążę. Niemożliwe staje się zagnieżdżenie zarodka lub jego rozwój po zagnieżdżeniu. Skutkami niepłodności immunologicznej mogą być nie tylko trudność z zajściem w ciążę, ale również częstsze poronienia. U mężczyzn z niepłodnością immunologiczną organizm produkuje przeciwciała niszczące produkowane nasienie. 

Szacuje się, że problem niepłodności immunologicznej może dotyczyć nawet 15% par mających problem z posiadaniem potomstwa. 

Jakie są objawy niepłodności immunologicznej?

Niepłodność immunologiczna nie ma wystandaryzowanych objawów, dlatego w wielu przypadkach trudno wychwycić problem od razu. Można natomiast zaobserwować pewne oznaki, których obecność powinna skłonić do wykonania dokładnej diagnostyki. Pozwala ona na poznanie przyczyn niepłodności, mającej źródło w układzie immunologicznym. 

Do takich objawów niepłodności u kobiet należą m.in:

• częste stany zapalne okolic intymnych (i nie tylko),
• nawykowe poronienia (co najmniej 3 poronienia następujące po sobie),
• zdiagnozowana endometrioza,
• kilkakrotne nieudane próby zajścia w ciążę za pomocą in vitro.

Inne symptomy, które można uznać za objawy niepłodności tego rodzaju to schorzenia autoimmunologiczne (takie jak cukrzyca czy choroba Hashimoto). 

Niepłodność immunologiczna u mężczyzn objawiać się może z kolei przewlekłymi stanami zapalnymi narządów płciowych. 

Diagnostyka w niepłodności immunologicznej – czemu służy?

Badania immunologiczne to szereg testów diagnostycznych, które pozwalają ustalić przyczynę niepłodności i wdrożyć odpowiednią terapię. 

W jednym z poprzednich artykułów wyjaśnialiśmy, jak nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego może przyczyniać się do powstawania problemów z zajściem w ciążę oraz jej donoszeniem. W dalszej części artykułu na badaniach diagnostycznych w niepłodności immunologicznej.

Niepłodność immunologiczna – jakie badania należy wykonać?

Poniżej przedstawiamy zestawienie badań diagnostycznych w niepłodności immunologicznej. Jak zdiagnozować problem z zajściem w ciążę? W tym celu zalecane jest wykonanie następujących badań:

• ACA – (przeciwciała antykardiolipidowe) – są związane ze wzmożonym ryzykiem zakrzepów. Zakrzepy w naczyniach łożyska mogą prowadzić do utraty ciąży, wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu, porodu przedwczesnego. Obecność tych przeciwciał stwierdza się także w toczniu rumieniowatym i innych chorobach tkanki łącznej.
• ANA – przeciwciała jądrowe, których obecność skutkuje przewlekłym stanem zapalnym. Niekorzystnie działają na endometrium, często zwiastują gorszą jakość komórki jajowej.
• AOA – przeciwciała jajnikowe, mogą być skierowane przeciwko: ooplazmie, osłonce przejrzystej, komórkom tekalnym, komórkom ciałka żółtego. Niszcząc ciałko żółte zaburzają produkcję hormonów. Związane są z cyklami bezowulacyjnymi. Występują one m.in. w: pierwotnej niewydolności jajników u pacjentek, które kilkakrotnie poddawały się procedurze zapłodnienia in vitro, u kobiet o niewyjaśnionej etiologii niepłodności.
• APA – skierowane przeciwko strukturom łożyska.
• APL – przeciwciała antyfosfolipidowe – związane są z ryzykiem powstawania zakrzepów w naczyniach krwionośnych w tym w naczyniach łożyska, to z kolei prowadzić może do śmierci płodu. Największe znaczenie ma obecność p/ciała przeciw B2-glikoproteinie, kardiolipinie (ACA) i fosfatydyloserynie.
• ASA – przeciwciała przeciwplemnikowe (klasa IgG i IgA), ich obecność powoduje sklejanie się plemników (aglutynację), co pośrednio prowadzi do hamowania ruchu postępowego plemników oraz skracania długości ich życia. Obecność przeciwciał przeciwplemnikowych spowalnia proces dojrzewania plemników w drogach rozrodczych mężczyzny. Przeciwciała przeciwplemnikowe mogą występować również u kobiet, w takiej sytuacji są dodatkową przeszkodą w drodze do jajeczka oraz mogą zaburzać proces zagnieżdżania się zarodka w endometrium.
• ATA – (przeciwciała przeciwtarczycowe) – ich obecność może być przyczyną spontanicznych poronień oraz niepłodności. Przeciwciała ATA rzadko zaburzają czynność gruczołu tarczowego, natomiast mogą wpływać na wytwarzanie hormonów tarczyco-podobnych przez łożysko, co negatywnie wpływa na przebieg ciąży.
• TEST LIMFOCYTOTOKSYCZNY LCT – Test ten wykrywa przeciwciała skierowane przeciw antygenom partnera zlokalizowanym głównie na jego limfocytach. Badanie to pozwala stwierdzić, w jakim stopniu organizm pacjentki odpowiada na antygeny partnera. Do wykonania badania niezbędne jest pobranie krwi od obojga partnerów.
• OCENA OBECNOŚCI PRZECIWCIAŁ BLOKUJĄCYCH – brak lub niedobór przeciwciał blokujących odpowiadać może za utratę ciąży. Do oznaczenia ilości przeciwciał blokujących w krwi wykorzystuje się test mieszanej reakcji limfocytów, allo- MLR (ang. Mixed Lymphocyte Reaction Test), który wymaga limfocytów od obojga partnerów. Testy MLR wykonuje się najczęściej, aby określić skuteczności immunoterapii. Immunoterapia limfocytami partnera ma na celu stymulację wytwarzania przeciwciał blokujących u pacjentki.
• IMMUNOFENOTYP – ocena odsetkowej zawartości poszczególnych typów limfocytów. U kobiet, u których występują poronienia nawykowe obserwuje się zaburzenia w proporcjach pomiędzy poszczególnymi subpopulacjami limfocytów oraz zaburzenia w ich liczebności. Subpopulacje limfocytów określa się na podstawie obecności odpowiednich markerów CD.
• TEST CYTOTOKSYCZNOŚCI – ocena aktywności komórek NK. Wyróżnia się różne typy (subpopulacje) limfocytów, wśród nich znajdują się komórki NK (natural killer) posiadające unikalne zdolności zabijania komórek nowotworowych lub komórek zakażonych wirusem. Zdolność do niszczenia komórek docelowych nazywana jest cytotoksycznością komórek NK. Szczególną podgrupą komórek NK są limfocyty występujące w macicy, biorą one udział w zagnieżdżaniu się zarodka i tworzeniu łożyska. Zbyt wysoka aktywność komórek NK może być przyczyną niepowodzeń implantacji zarodka w endometrium lub nawracających poronień.
• OCENA WYDZIELANIA CYTOKIN TYPU Th1 (IFNγ, TNFα) ORAZ Th2 (IL-4, IL-10) – oznaczenie proporcji poszczególnych cytokin ma znaczenie w diagnozowaniu przyczyn nawracających poronień. Wzrost produkcji interferonu gamma (IFNγ) i czynnika martwicy nowotworu (TNFα) oraz spadek produkcji interleukiny 10, mają związek ze zwiększonym ryzykiem poronień.
• TYPOWANIE MOLEKULARNE KIR i HLA-C – Działanie komórek NK regulowane jest przez pobudzanie odpowiednich receptorów (receptory typu KIR) obecnych na komórkach NK. Po rozpoznaniu antygenu (komórki nowotworowej lub komórki zarażonej wirusem) dochodzi do aktywacji komórek NK, połączenia ich z docelowym antygenem i uwolnienia cząstek cytotoksycznych, które mają za zadanie zniszczyć niebezpieczną dla organizmu komórkę. KIR to receptory powierzchniowe komórek NK regulujące ich aktywność. Receptory KIR wykazują zróżnicowanie, od którego zależy ich działanie. Mają one zdolność łączenia się ze specyficznymi białkami kompleksu zgodności tkankowej występującymi na powierzchni komórek zarodka (HLA-C), co jest ważne dla prawidłowego przebiegu ciąży.

Niepłodność immunologiczna – kiedy i gdzie wykonać specjalistyczne testy?

Jeśli starania o dziecko kończą się niepowodzeniem, a podstawowe badania nie wykazują przyczyny tego stanu rzeczy, warto poszerzyć diagnostykę o inne specjalistyczne testy.

Katowicka Klinika leczenia niepłodności Zięba Clinic na czele z dr n. med. Małgorzatą Ziębą to miejsce, gdzie otrzymają Państwo realną pomoc. Holistyczne podejście naszej kadry medycznej pomogło już wielu parom w staraniach o upragnione potomstwo. Zapraszamy na konsultację, by znaleźć przyczyny i skutecznie leczyć niepłodność – również immunologiczną.

Cena diagnostyki niepłodności immunologicznej zależy liczby i rodzaju badań.

Jak leczyć niepłodność immunologiczną?

Postawienie odpowiedniej diagnozy jest kluczowe dla doboru odpowiedniej terapii niepłodności. Niepłodność immunologiczną można leczyć przez odpowiednie modulowanie działania układu odpornościowego: stymulowanie lub blokowanie. W leczeniu tego rodzaju niepłodności zastosowanie znajdują leki na niepłodność immunologiczną w postaci preparatów dożylnych, które pomagają w implementacji i utrzymaniu ciąży. 

U kobiet najczęściej zaś wykonuje się zabieg inseminacji, czyli wprowadzenia plemników bezpośrednio do jamy macicy, z pominięciem pochwy i szyjki macicy, co pozwala zapobiec atakowi przeciwciał. W niektórych przypadkach, kiedy inne metody nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, niezbędne jest zapłodnienie metodą in vitro.

Wyłącznie dogłębna diagnostyka jest w stanie wykluczyć niepłodność immunologiczną u kobiet i mężczyzn. Jej rozpoznanie może być więc pierwszym krokiem na drodze do rodzicielstwa.

Aktualizacja tekstu: 03.02.2023 r.