Samotne chromosomy X i Y skracają życie mężczyzn. Jaka jest przyczyna?

Tekst został opracowany przez dr n. med. Małgorzata Zięba.

Dziś, dla urozmaicenia, coś o genetycznym poziomie różnic damsko – męskich. Chętnych już teraz zapraszamy do przeczytania innego artykułu, który nawiązuje do treści poniższego tekstu. Znajdziecie go w naszej sekcji z artykułami.

Ile żyje statystyczna Polka i Polak?

Polka urodzona w 2009 roku dożyje średnio 80 lat. Polak – około 8 lat mniej. Reguła, że mężczyźni żyją krócej obowiązuje nie tylko w Polsce, dotyczy również innych krajów. Podobne zjawisko obserwujemy u innych przedstawicieli ssaków. Skąd się to wzięło?

Uważa się, że wszystkiemu winien jest chromosom Y decydujący o męskiej płci. Każdy chromosom ssaków ma swoją kopię – drugi taki sam nośnik informacji genetycznej. W momencie, w którym w jednym z nośników z pary dojdzie do mutacji, organizm może ją zniwelować korzystając z drugiego chromosomu. W przypadku chromosomów płci dwie kopie tego samego chromosomu mają kobiety (XX). Mężczyźni posiadają jeden X i jeden Y.

Chromosom X jest dość duży. Zawiera ponad tysiąc genów, decydujących o różnorodnych cechach i funkcjach. Chromosom Y jest zupełnie inny – jest niewielki, a jedynie kilkadziesiąt genów, które zawiera, odpowiedzialne są głównie za rozwój płciowy. Mówi się nawet, że chromosom Y jest pusty.

Różnica wynikająca z braku kopii chromosomu X jest czynnikiem znacznie zwiększającym prawdopodobieństwo, że mężczyzna nie dożyje późnej starości.

W sytuacji pojawienia się defektu w jednym z chromosomów X, u kobiety może zostać on sprawnie zniwelowany dzięki wykorzystaniu materiału z drugiego X. U mężczyzn pojawienie się tej samej mutacji wiąże się z chorobą. Stąd bierze się między innymi zjawisko znacznie częstszego występowania hemofilii czy daltonizmu u mężczyzn. Brak możliwości “naprawienia” genetycznych błędów u mężczyzny kończy się zazwyczaj wcześniejszą śmiercią. Większa umieralność osobników męskich zaznacza się w każdej grupie wiekowej.

Wyżej opisany model przeżywalności to najprawdopodobniej efekt zmian, jakie dokonały się w toku ewolucji. Nie oznacza to jednak, że każdy mężczyzna skazany jest na krótsze życie. Pomijając choroby genetyczne związane właśnie z chromosomem Y, większość innych defektów można uniknąć, mając na uwadze fakt, że organizm mężczyzny jest w pewnym sensie słabszy, niż organizm kobiety. Odpowiednia profilaktyka i ogólne dbanie o własne zdrowie to skuteczne środki do osiągnięcia długiego życia.