Przyczyny niepłodności: Niewydolność jąder (hipogonadyzm)

Proces powstawania plemników (spermatogeneza) zachodzi w jądrach. Każde jądro jest podzielone na płaciki, w których znajdują się kanaliki nasienne wysłane nabłonkiem plemnikotwórczym. Pomiędzy kanalikami znajdują się skupienia komórek Leydiga, które tworzą gruczoł śródmiąższowy jądra wydzielający testosteron.

Spermatogeneza polega na wytwarzaniu dojrzałych gamet (czyli plemników) z macierzystych komórek płciowych znajdujących się w nabłonku plemnikotwórczym. Z każdej takiej komórki w wyniku podziałów oraz przekształceń powstają 4 plemniki.

Kontrola hormonalna spermatogenezy, podobnie jak w przypadku żeńskiego cyklu miesiączkowego, podlega osi podwzgórze – przysadka – gonada. Gonadoliberyna (GnRH) podwzgórza pobudza przysadkę mózgową do wydzielania FSH (folitropiny) i LH (lutropiny).FSH inicjuje i podtrzymuje spermatogenezę. LHstymuluje komórki Leydiga do wytwarzania testosteronu. Testosteronz kolei wpływa na podziały komórkowe i przekształcenia, dzięki którym powstają dojrzałe plemniki.

Niewydolność jąder, czyli hipogonadyzm polega na zaburzeniu lub zahamowaniu ich czynności hormonalnej i(lub) plemnikotwórczej.

Objawy

Do niewydolności jąder może dojść już w życiu płodowym, okresie przedpokwitaniowym lub po okresie dojrzewania. Jeżeli zaburzenia czynności wydzielniczej jąder występują przed okresem dojrzewania, mają wpływ na rozwój i wzrost całego organizmu. Dochodzi do wystąpienia szeregu objawów:

• niedorozwoju zewnętrznych narządów płciowych
• braku mutacji (wysoki tembr głosu)
• ginekomastii (powiększenie gruczołów piersiowych)
• wysokiego wzrostu (kończyny są nieproporcjonalnie długie)
• braku owłosienia męskiego
• zmniejszenia masy i siły mięśni z jednoczesnym nadmiarem podskórnej tkanki   tłuszczowej (zwłaszcza w okolicach brzucha i bioder)
• niepłodności

Jeżeli zaburzenia pojawiają się po okresie dojrzewania (hipogonadyzm nabyty, popokwitaniowy), objawy mogą być łagodniejsze. Obejmują między innymi zmniejszenie intensywności zarostu na twarzy, spadek masy mięśniowej, libido i witalności, mogą pojawić się także objawy depresji oraz zmniejszenie objętości jąder. Może dojść do osteopenii i osteoporozy, a także do stopniowego zaniku spermatogenezy i pojawienia się problemów z płodnością.

W zależności od przyczyn niewydolności jąder wyróżniamy hipogonadyzm pierwotny oraz wtórny.

HIPOGONADYZM PIERWOTNY (HIPERGONADOTROPOWY)

Inaczej nazywany gonadalnym – nieprawidłowości dotyczą czynności jąder.

Przyczyny:

• przebyte zapalenie jąder,
• silne urazy,
• skręt jąder,
• komplikacje pooperacyjne,
• wrodzony brak jąder,
• wrodzona niedoczynność jąder (zespół Klinefeltera, wnętrostwo obustronne i inne),
• radio- lub chemioterapia, leczenie farmakologiczne,
• zatrucia, używki.

Leczenie

Polega na podawaniu androgenów. Pozwala to na złagodzenie objawów niedoboru testosteronu. W przypadku hipogonadyzmu pierwotnego nie ma jednak możliwości uzyskania czynności plemnikotwórczej jąder i przywrócenia płodności.

HIPOGONADYZM WTÓRNY (HIPOGONADOTROPOWY)

Występuje, gdy przyczyny niewydolności wydzielniczej jąder dotyczą układu podwgórzowo-przysadkowego.

Przyczyny:

• patologie podwzgórza lub/i przysadki mózgowej (guzy, choroby naciekowe, autoimmunologiczne i zapalne, niedokrwienie, urazy, naświetlania, uszkodzenia pooperacyjne),
• skrajny wysiłek fizyczny, niedożywienie, uzależnienie od narkotyków,
• ciężkie, wyniszczające schorzenia ogólne,
• długo utrzymujący się stres,
• choroby genetyczne (zespół Kallmanna).

Leczenie

Polega na podawaniu gonadotropin. Przywrócenie płodności jest możliwe.

ANDROPAUZA

Zmiany zachodzące w męskim układzie rozrodczym wraz ze starzeniem się organizmu prowadzą do hipogonadyzmu o charakterze mieszanym: przyczyna leży zarówno w zmianach funkcjonowania jąder jak i układu podwzgórzowo-przysadkowego. Czas wystąpienia oraz nasilenie objawów związanych z andropauzą różni się o poszczególnych mężczyzn i jest związane z predyspozycjami genetycznymi oraz trybem życia.