Niewydolność szyjki macicy w ciąży

Niewydolność szyjki macicy to istotny problem, który może prowadzić do poważnych komplikacji w trakcie ciąży. Zaburzenie nie daje żadnych objawów zwiastujących i może przyczynić się do porodu przedwczesnego lub poronienia. Regularne badania, pozwalające wykryć niewłaściwe tempo skracania się szyjki macicy, i odpowiednie metody terapeutyczne mogą jednak zapobiec powikłaniom i umożliwić bezpieczne donoszenie ciąży. Dowiedz się, co oznacza niewydolność szyjki macicy. Jakie są metody leczenia i ograniczania ryzyka wystąpienia problemu w przyszłości?

Szyjka macicy – budowa i funkcje

Szyjka macicy to dolna część macicy, która łączy jej trzon z pochwą, stanowiąc integralną część układu rozrodczego kobiety. W budowie szyjki macicy wyróżnia się część pochwową i brzuszną, zbudowane z tkanki łącznej i włókien mięśniowych, wnętrze pokrywa nabłonek jednowarstwowy gruczołowy.

W czasie ciąży szyjka macicy jest istotnym elementem wspomagającym utrzymanie rozwijającego się płodu w macicy. Jej prawidłowy stan, długość, grubość i odporność na nacisk mają realny wpływ na prawidłowy przebieg i donoszenie ciąży. Dlatego te parametry oceniane są podczas rutynowych badań u ciężarnych. Istotne znaczenie ma również czop śluzowy, znajdujący się w kanale szyjki macicy w trakcie ciąży, który działa jako bariera ochronna przed potencjalnymi infekcjami dróg rodnych.

Szyjka macicy odgrywa również ważną rolę w trakcie porodu. Odpowiednie rozwarcie i elastyczność umożliwiają przejście dziecka przez kanał rodny.

Czym jest niewydolność szyjki macicy w ciąży?

Niewydolność szyjki macicy w ciąży (inaczej niewydolność cieśniowo-szyjkowa) to stan, w którym szyjka macicy nieprawidłowo reaguje na nacisk i rosnące ciśnienie wewnątrz macicy. Dochodzi wówczas do jej przedwczesnego skracania się i rozwierania. Problem ujawnia się najczęściej w drugim trymestrze ciąży i może doprowadzić do poronienia lub przedwczesnego porodu.

Fizjologicznie szyjka macicy stopniowo skraca się w czasie trwania ciąży, jednak zmiany są minimalne. Przy niewydolności szyjki macicy proces ten przebiega zbyt szybko, co może wykryć lekarz podczas wizyty kontrolnej.

Objawy niewydolności szyjki macicy w ciąży

Większość przypadków niewydolności szyjki macicy przebiega bezobjawowo. Stan wykrywany jest dopiero podczas rutynowego badania ginekologicznego, w trakcie badania ultrasonograficznego lub w przypadku przedwczesnego rozpoczęcia się porodu. Jednak w niektórych sytuacjach mogą pojawić się zwiastuny wymagające pilnej konsultacji z lekarzem, takie jak:

• uczucie ucisku w okolicy spojenia łonowego,
• skurcze macicy w drugim trymestrze ciąży,
• zwiększona ilość wydzieliny z pochwy,
• niewyjaśnione plamienie z dróg rodnych.

Przedwczesne skracanie się szyjki macicy – przyczyny

Przedwczesne skracanie szyjki macicy może mieć wiele przyczyn. Wśród najczęstszych wyróżnia się:

• nieleczone infekcje układu moczowego, dróg rodnych, zakażenie wewnątrzmaciczne,
• wady anatomiczne (np. fizjologicznie skrócona szyjka macicy),
• urazy lub uszkodzenia mechaniczne (np. amputacje fragmentów szyjki),
• nadmierny wysiłek, szczególnie związany z dźwiganiem,
• niedobór kolagenu, wpływający na elastyczność tkanek, również na stan szyjki macicy,
• ciąże mnogie, lub duża masa i rozmiar pojedynczego płodu, które powodują zwiększony nacisk na szyjkę.

Niewydolność szyjki macicy a poród – jakie jest ryzyko?

Nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy, a przede wszystkim przedwczesne skracanie i rozwarcie szyjki macicy, stanowią poważne zagrożenie dla ciąży. Przede wszystkim wiążą się z wysokim ryzykiem przedwczesnego porodu, również w drugim trymestrze. Dlatego konieczne są regularne badania u ginekologa, a pacjentki z niewydolnością szyjki macicy muszą zostać objęte szczególną opieką, zmniejszającą ryzyko i pozwalającą na donoszenie ciąży.

Jak rozpoznać niewydolność szyjki macicy – diagnostyka

Niewydolność szyjki macicy w większości przypadków przebiega bezobjawowo, dlatego wczesne rozpoznanie ma kluczowe znaczenie dla podjęcia odpowiednich działań, zanim dojdzie do poważnych konsekwencji. Niezbędnym elementem w diagnostyce są rutynowe badania ginekologiczne, które pozwalają lekarzowi zauważyć niepokojące zmiany, m.in. przedwczesne skracanie i rozwieranie się szyjki. Ważnym narzędziem diagnostycznych jest również badanie ultrasonograficzne, które pozwala m.in. na precyzyjną ocenę jej długości. Należy pamiętać, że skracanie szyjki macicy w ciąży jest zjawiskiem fizjologicznym, które musi zachodzić jednak w określonym tempie i czasie. Długość poniżej 25 mm przed 24. tygodniem ciąży jest wyraźnym sygnałem niewydolności i wymaga pilnej interwencji.

W diagnostyce uwzględnia się również ocenę czynników ryzyka, takich jak wcześniejsze przedwczesne porody, infekcje wewnątrzmaciczne, ciąże mnogie, czy zabiegi w obrębie szyjki macicy. Jednak należy pamiętać, że niewydolność cieśniowo-szyjkowa może wystąpić również u ciężarnych nie znajdujących się w grupie ryzyka.

Leczenie niewydolności szyjki macicy

Leczenie niewydolności szyjki macicy zależy od stopnia zaawansowania problemu oraz tygodnia ciąży, w którym został zdiagnozowany. Do najczęściej stosowanych metod należą:

• pessar położniczy – silikonowy pierścień zakładany na szyjkę macicy w celu zmniejszenia nacisku wywieranego przez trzon macicy i pęcherz płodowy. Jest to metoda nieinwazyjna, która pomaga zapobiec przedwczesnemu rozwieraniu szyjki,
• szew szyjkowy – w bardziej zaawansowanej niewydolności wykonuje się zabieg chirurgiczny polegający na zwężeniu kanału szyjki macicy. Założeniu szwu zwykle towarzyszy zalecenie pozostawania w pozycji leżącej oraz regularne monitorowanie stanu szyjki macicy.
• leczenie farmakologiczne – leki zmniejszające czynność skurczową macicy, które wspomagają utrzymanie ciąży oraz środki przeciwzapalne, zmniejszające ryzyko zakażenia wewnątrzmacicznego.

Każda z metod jest dostosowywana indywidualnie do potrzeb pacjentki, z uwzględnieniem długości szyjki, tygodnia ciąży i czynników ryzyka.

Niewydolność szyjki macicy a kolejna ciąża

Kobiety, które w poprzednich ciążach miały rozpoznaną niewydolność szyjki macicy powinny być objęte szczególną opieką w kolejnych ciążach. Regularne monitorowanie stanu szyjki macicy zwiększa szanse na wczesne rozpoznanie niepokojących objawów i wdrożenie środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko powtórzenia się problemu.

Warto pamiętać, że chociaż niewydolność cieśniowo-szyjkowa w poprzedniej ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia przypadłości w kolejnej, nie wyklucza możliwości jej prawidłowego przebiegu i szczęśliwego rozwiązania.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące niewydolności szyjki macicy w ciąży.

Data aktualizacji tekstu: 17.06.2025 r.