Tekst został opracowany przez dr n. med. Małgorzata Zięba
Szyjka macicy pełni bardzo ważną rolę począwszy od poczęcia, poprzez przebieg ciąży, a na porodzie skończywszy. Jej budowę i udział w procesie zapłodnienia oraz w trakcie ciąży i porodu opisywaliśmy już w jednym z poprzednich artykułów. Dziś, zgodnie z obietnicą, zajmiemy się tematem niewydolności szyjkowo-cieśniowej.
Definicja
Niewydolność cieśniowo-szyjkowa polega na przedwczesnym (mającym miejsce w II lub na początku III trymestru ciąży) rozwieraniu się i skracaniu szyjki macicy ochraniającej rozwijający się płód i jest jedną z najczęstszych przyczyn poronień i porodów przedwczesnych (czyli występujących przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży). Może być także przyczyną poronień nawykowych.
Przyczyny
Niewydolność cieśniowo-szyjkowa może rozwinąć się na tle genetycznym (na przykład niedobór kolagenu lub elastyny, wady macicy) lub może mieć charakter nabyty, na przykład na skutek urazu szyjki macicy. Zwiększone ryzyko wystąpienia niewydolności cieśniowo-szyjkowej występuje również w przypadku ciąży mnogiej.
Objawy
Proces przebiega bezobjawowo, ciężarna nie odczuwa dolegliwości bólowych, skurczów, nie obserwuje też krwawienia ani pęknięcia pęcherza płodowego. Dlatego niewydolność szyjki macicy jest tak niebezpieczna, ponieważ kobieta orientuje się że coś jest nie w porządku najczęściej dopiero w momencie, kiedy rozpoczyna się poronienie lub przedwczesny poród.
Diagnostyka
Dokładny wywiad medyczny przeprowadzony przez lekarza ginekologa-położnika pozwala na ustalenie ewentualnych czynników ryzyka pojawienia się niewydolności cieśniowo-szyjkojwej u danej pacjentki. Niestety można ona wystąpić nawet w przypadku ich nie stwierdzenia. Dlatego też niezwykle ważne jest aby każda ciężarna kobieta znajdowała się pod stałą kontrolą lekarza i regularnie chodziła na wizyty. Niewydolność można stwierdzić bowiem dzięki badaniu ginekologicznemu i USG, podczas których określa się stan oraz długość szyjki macicy. Przyjmuje się, że alarmujące jest stwierdzenie skrócenia się szyjki poniżej 25 mm. Cennych informacji może dostarczyć także przeprowadzenie oceny elastyczności szyjki macicy (elastografii). Kolejnym pomocnym narzędziem diagnostycznym jest pobranie wymazu z pochwy i szyjki macicy na obecność fibronektyny płodowej. Jej obecność w ocenianym śluzie pomiędzy 22 a 35 tygodniem ciąży wskazuje na konieczność stałej kontroli nad pacjentką.
Leczenie
Podejmuje się je zarówno profilaktycznie jak i doraźne. Istnieją trzy metody:
- farmakologiczna – polega na podawaniu pacjentce odpowiednich leków, w zależności od wskazań mogą to być środki przeciwzapalne, hamujące czynność skurczową macicy (tokolityczne) oraz hormonalne, w tym dopochwowe preparaty zawierające progesteron.
- mechaniczna – opiera się na zabezpieczeniu szyjki macicy specjalnym krążkiem (tzw. pessarium) wykonanym z elastycznego silikonu.
- chirurgiczna – polega na operacyjnym założeniu szwu, dzięki czemu światło kanału szyjki macicy zostaje zwężone.
Niezależnie od zastosowanego sposobu leczenia, każdorazowo zalecane jest ograniczenie aktywności fizycznej ciężarnej kobiety.
