Diagnostyka niepłodności: Badanie drożności jajowodów

Tekst został opracowany przez dr n. med. Małgorzatę Ziębę

Badanie drożności jajowodów stanowi niezwykle istotny element procesu diagnostycznego niepłodności. Statystyki potwierdzają, że u co czwartej kobiety w Polsce przyczyną kłopotów z zajściem w ciążę jest zamknięcie światła jajowodu uniemożliwiające połączenie się komórki jajowej z plemnikiem. Jak sprawdzić drożność jajowodów? Kiedy przeprowadza się badanie? Jakie są przyczyny nieprawidłowości i czy istnieje sposób na udrażnianie jajowodów dający szansę na zajście w ciążę?

Drożność jajowodów a płodność

Jajowody są cienkimi przewodami o długości ok. 10-15 cm. Ich zadanie rozpoczyna się od wychwycenia komórki jajowej uwolnionej z pęcherzyka jajnikowego podczas owulacji. Następnie dzięki skurczom mięśniówki komórka jajowa przemieszcza się w głąb, w kierunku bańki jajowodu, gdzie może nastąpić zapłodnienie.

Prawidłowo funkcjonujące jajowody tworzą odpowiednie warunki dla plemników i oocytu, a więc umożliwiają ich połączenie i pierwsze etapy rozwoju zarodka. Nieprawidłowości w budowie i czynności jajowodów to jedna z częściej występujących przyczyn niepłodności.

Zmiany chorobowe prowadzące do zamknięcia światła jajowodów czyli ich niedrożności uniemożliwiają zapłodnienie i rozwój ciąży. Podobnie dzieje się w przypadku zaburzeń w funkcjonowaniu jajowodów – na przykład uszkodzenia błony śluzowej i rzęsek, prowadzącego do utraty zdolności transportowania rozwijającego się zarodka w kierunku jamy macicy.

Niedrożność jajowodów – przyczyny

Najczęstszą przyczyną niedrożności jajowodów są stany zapalne w obrębie miednicy mniejszej, które doprowadzają do bliznowacenia i zrostów. Ale istnieją również inne czynniki mogące wpływać na drożność jajowodów. Ryzyko wystąpienia dolegliwości zwiększają:

• choroby przenoszone drogą płciową (najczęściej zakażenie Chlamydia trachomatis),
• endometrioza,
• przebyta ciąża pozamaciczna,
• usunięcie ciąży,
• zabiegi operacyjne w obrębie przydatków,
• operacje w obrębie jamy brzusznej,
• wrodzone wady rozwojowe.

Badania drożności jajowodów

Niedrożne jajowody są jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności kobiet, dlatego badanie w tym kierunku (sprawdzanie drożności jajowodów) to istotny element diagnostyki przeprowadzanej w klinikach leczenia niepłodności. Uwidocznienienie zmian pozwala na podjęcie skutecznego leczenia, czyli zwiększa szanse kobiety na poczęcie (naturalne lub w wyniku zabiegu invitro). Wśród najpopularniejszych metod oceny drożności jajowodów znajdują się badania HSG (histerosalpingografia i sonohisterosalpingografia i laparoskopia.

Histerosalpingografia (HSG)

Badanie polega na uwidocznieniu narządów rodnych po wprowadzeniu kontrastu przez szyjkę macicy i wykonaniu serii zdjęć radiologicznych. Badanie pozwala ocenić jamę macicy, uwidocznić ewentualne zmiany chorobowe w obrębie endometrium oraz kształtcie, przebiegu i drożności jajowodów, ponieważ w warunkach wizjologicznych kontrast powinien je stopniowo wypełniać. Badanie przeprowadza się na początku cyklu, po ustaniu krwawienia miesiączkowego.

Sonohisterosalpingografia (sono-HSG)

Modyfikacja standardowej histerosalpingografii. Zmiana polega na zastosowaniu obrazowania usg, zamiast promieniowania rentgenowskiego. Zamiast klasycznego środka cieniującego (kontrastu) można użyć soli fizjologicznej lub specjalnego płynu. Badanie sono-HSG jest mniej inwazyjne, dlatego pacjentki zazwyczaj lepiej je oceniają.

Laparoskopia diagnostyczna

Obecnie jest to jedna z podstawowych technik diagnostyczno-terapeutycznych w ginekologii. Istotnym wskazaniem do przeprowadzenia tego badania jest nieprawidłowa drożność jajowodów uwidoczniona w badaniu HSG. Laparoskopia umożliwia dokładne przyjrzenie się zmianom, a w razie potrzeby może pełnić również rolę operacyjną – naprawczą.

Kiedy warto przeprowadzić badanie drożności jajowodów?

Badanie drożności jajowodów jest zalecane w sytuacjach, gdy kobieta ma trudności z zajściem w ciążę, mimo regularnych starań. Przyjmuje się, że należy skonsultować się ze specjalistą, jeśli ciąża nie występuje po roku regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych.

Po przeprowadzeniu podstawowej diagnostyki i braku rozpoznania przyczyn występowania problemów z płodnością, przechodzi się do bardziej szczegółowej diagnostyki, a jednym z badań jest badanie drożności jajowodów.

Ocenę drożności jajowodów zaleca się szczególnie w przypadku wcześniejszych schorzeń ginekologicznych, które mogły wpłynąć na drożność jajowodów – na przykład zapalenia przydatków, chorób przenoszonych drogą płciową, ciąży pozamacicznej, operacji w obrębie jamy brzusznej, czy endometriozy.

Wczesne rozpoznanie zmian w obrębie jajowodów daje możliwość ich skutecznego usunięcia i zwiększa szanse na zajście w ciążę.

Niedrożność jajowodów – postępowanie po rozpoznaniu

Po rozpoznaniu niedrożności jajowodów na podstawie badania HSG, sono-HSG lub laparoskopii diagnostycznej, ważne jest opracowanie odpowiedniego planu postępowania.

Niedrożność jajowodów może wynikać z różnych czynników, w tym zmian pozapalnych, wad, czy endometriozy, dlatego wybór metody postępowania zależy od konkretnego przypadku pacjentki. Leczenie może obejmować procedury chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej, mające na celu usunięcie przeszkód w świetle przewodów (przepychanie jajowodów), bądź, w przypadku nieodwracalnych zmian, zaproponowanie procedur wspomaganego rozrodu, takich jak in vitro.

Każda kobieta po rozpoznaniu niedrożności jajowodów powinna pozostawać pod ścisłą opieką specjalisty od leczenie niepłodności, aby jak najszybciej podjąć skuteczne działania naprawcze i zwiększyć szanse na zajście w ciążę.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące badania drożności jajowodów.

Data aktualizacji tekstu: 21.02.2024 r.