Szyjka macicy podczas ciąży i porodu. Jak bardzo jest ważna?

Tekst został opracowany przez dr n. med. Małgorzata Zięba

Szyjka macicy pełni bardzo dużą rolę począwszy od poczęcia, poprzez przebieg ciąży, a na porodzie skończywszy. Ta niewielka część kobiecego układu rozrodczego działa jako bariera ochraniająca macicę przed czynnikami zewnętrznymi, w tym mikroorganizmami żyjącymi w pochwie oraz zatrzymuje rozwijający się płód w obrębie macicy. Kiedy ciąża zbliża się do końca, szyjka musi z kolei stać się krótsza, mniej twarda i szersza aby umożliwić dziecku przyjście na świat. Szyjka macicy łączy pochwę z jamą macicy. Jest zbita, cylindryczna i ma około 3 cm długości i 2–3 cm szerokości. Wymiary te są zmienne i zależą od fazy cyklu miesiączkowego, etapu ciąży oraz wieku kobiety. Znaczenie szyjki macicy podczas starań o zajście w ciążę opisywaliśmy w tym artykule.

Jak funkcjonuje szyjka macicy podczas ciąży i porodu?

Dzisiaj przyjrzymy się jej funkcjonowaniu podczas ciąży i porodu. Po zapłodnieniu komórki jajowej i implantacji rozwijającego się zarodka w macicy głównym zadaniem szyjki macicy staje się jego ochrona. Szyjka macicy, której kanał jest zamknięty przez wypełniający go od tej pory czop śluzowy stanowi barierę nieprzepuszczalną dla mikroorganizmów. Staje się także dłuższa i bardziej napięta, dzięki czemu przeciwdziała przedostaniu się błon płodowych i płodu poniżej jamy macicy. W prawidłowych warunkach w ciąży szyjka powinna mieć długość 3-5 cm. Gdy nadchodzi czas porodu szyjka macicy przechodzi intensywne remodelowanie. Najpierw następuje jej dojrzewanie, zmiękczenie i rozwieranie, potem odbudowa po porodzie.

Cały proces postępuje dzięki zmianom w strukturze i organizacji kolagenu, czyli białka odpornego na rozciąganie, nadającego szyjce macicy dużą elastyczność. Gdy termin porodu się zbliża następuje wzrost aktywności enzymu – kolagenazy. Gdy płodowe i łożyskowe endokrynne czynniki sygnałowe wyzwalają rozpoczęcie akcji porodowej, przygotowana już szyjka macicy zaczyna się rozwierać pod wpływem skurczów macicy oraz nacisku wywieranego przez płód. Poród składa się z trzech okresów, z czego pierwszy obejmuje czas potrzebny do całkowitego rozwarcia kanału szyjki, które powinno osiągnąć 10 centymetrów. Może on trwać nawet kilkanaście godzin i jest poprzedzony tak zwanym wygładzeniem szyjki, czyli jej skróceniem do około 1 centymetra. Rozwieranie szyjki macicy jest związane z jej dojrzewaniem, które opisuje tak zwana skala Bishopa. Uznaje się, że szyjka jest dojrzała, jeżeli według skali uzyskuje się co najmniej 9 punktów:

Jeżeli skracanie lub inne objawy dojrzewania szyjki macicy pojawiają się wcześniej niż ma wystąpić poród, istnieje duże zagrożenie porodem przedwczesnym. Tym zagadnieniem zajmiemy się w jednym z kolejnych artykułów.<