Psychologiczny aspekt niepłodności: W jaki sposób stres może utrudnić zajście w ciążę?

Tekst został opracowany przez dr n. med. Małgorzata Zięba

Dzisiejszym artykułem pragniemy rozwinąć temat psychologicznych aspektów niepłodności. 

Jakiś czas temu pisaliśmy, że choć rzadziej brana jest pod uwagę, to hipoteza o psychicznym podłożu niepłodności nadal jest aktualna i niektóre przypadki problemów z poczęciem mogą tkwić w psychice (artykuł znajdziecie pod tym linkiem).

Jednym z najczęściej wymienianych czynników psychicznych, jaki może negatywnie wpływać na płodność, jest stres.

Stres, a niepłodność

Istnieją dwa ujęcia stresu w kontekście niepłodności – uważa się, że z jednej strony stres może prowadzić do obniżenia płodności, a z drugiej strony może też być skutkiem niepowodzeń w staraniach o potomka i pogłębiać problem z płodnością. Dziś skupimy się na tym pierwszym ujęciu.

Jest kilka koncepcji opisujących mechanizm wpływu stresu na płodność. Poniżej przedstawiamy trzy najważniejsze:

Stres jako źródło zaburzeń hormonalnych 

Według jednej z teorii psychiczny stres możne doprowadzić do wystąpienia zaburzeń hormonalnych i zachwiania cyklu menstruacyjnego. Wiadomo bowiem, że u kobiet duże napięcie emocjonalne prowadzić może do wystąpienia zaburzeń endokrynologicznych w obrębie osi podwzgórze – przysadka – nadnercza i gonady oraz zahamowania pulsacyjnego uwalniania GnRH przez podwzgórze. Wpływać może także na wydzielanie endogennych peptydów opioidowych (np. endorfin). Pojawienie się takich zmian niewątpliwie może skutkować obniżeniem płodności.

Silny stres należy też do czynników etiologicznych nieprawidłowych wyników spermiogramu oraz zaburzeń seksualnych prowadzących do niepłodności u mężczyzn, ma więc również negatywny wpływ na męski układ rozrodczy.

Stres jako sytuacja zagrożenia prowadząca do redukcji płodności 

Inna teoria – teoretyczny model Wassera – mówi, że w okresie narażenia na silne napięcie organizm poprzez mechanizmy psychosomatyczne redukuje swoją płodność. Jest to pewnego rodzaju reakcja obronna organizmu na niebezpieczne warunki – obniża płodność, by nie narażać siebie i potomstwa na zagrożenie.

Model Wassera może tłumaczyć mechanizmy pojawienia się niepłodności u osób odczuwających lęk przed macierzyństwem czy cierpiących na brak poczucia bezpieczeństwa.

Zamknięte koło reakcji stresowych 

Negatywny wpływ stresu na płodność opisuje się także za pomocą modelu zamkniętego koła, według którego:

– stres środowiskowy prowadzi do zaburzeń płodności,
– diagnostyka i leczenie związane z tymi zaburzeniami wiążą się ze stresem sytuacyjnym,
– dochodzi do zaburzenia relacji partnerskich, obniżenia jakości życia,
– nie dochodzi do poczęcia i stres narasta,
– problemy z płodnością pogłębiają się i pogarszają się wyniki badań diagnostycznych.

Napięcie w tym ujęciu działa podwójnie w samowzmacniającym się mechanizmie – nie tylko jest przyczyną, ale i skutkiem obniżenia płodności.

Silne napięcie psychiczne wpływa na cały organizm człowieka. Jest przyczyną wielu różnych chorób. Długotrwały stres może odpowiadać również za zaburzenia pracy układu rozrodczego.

Rozwiązaniem sytuacji, w której poczęcie utrudnia napięcie psychiczne, jest umiejętne radzenie sobie ze stresem. Pomóc może zmiana trybu życia, zyskanie kontroli nad tym, co nas niepokoi, rozmowa z bliskimi, czy też terapia psychologiczna. Sposobów jest wiele, ale temu zagadnieniu poświęcimy osobny artykuł.