Przyczyny niepłodności: Przeciwciała przeciwplemnikowe

Zaburzenia immunologiczne to jeden z czynników mających negatywny wpływ na płodność i utrudniających zajście w ciążę. Jednym z nich jest obecność przeciwciał skierowanych przeciwko plemnikom. Dzisiaj postaramy się wyjaśnić, skąd takie przeciwciała się biorą, gdzie występują i dlaczego stanowią przeszkodę w staraniach o dziecko.

Przeciwciała skierowane przeciwko plemnikom nie uszkadzają plemników bezpośrednio i nie prowadzą do ich obumierania. W zasadniczy sposób wpływają za to na ich funkcjonowanie, co może prowadzić do:

• ograniczenia ruchliwości plemników, które zlepiają się ze sobą i nie mogą swobodnie poruszać się ruchem progresywnym (aglutynacja),
• zahamowania osiągania pełnej dojrzałości plemników, a tym samym ich zdolności do zapłodnienia komórki jajowej,
• upośledzenia penetracji śluzu szyjkowego, a więc utrudnienia plemnikom przedostania się do macicy i później do jajowodów,
• upośledzenia lub uniemożliwienia interakcji plemnika z komórką jajową, a w konsekwencji braku połączenia się gamet i zapłodnienia,
• ich obecność na powierzchni zarodka może utrudnić jego implantację w błonie śluzowej macicy oraz rozwój, czego rezultatem jest obumarcie embrionu i poronienie.

Przeciwciała przeciwplemnikowe mogą powstawać zarówno w organizmie kobiety, jak i mężczyzny. Zarówno plemniki oraz plazma nasienna jak i narządy rozrodcze kobiety zaopatrzone są w specjalne mechanizmy, które umożliwiają nie rozpoznawanie obcych komórek jako zagrożenia dla organizmu kobiety przez jej układ odpornościowy. Jeżeli jednak któryś z tych mechanizmów zawiedzie, pojawiają się przeciwciała mające na celu walkę z intruzami. Co ciekawe, plemniki są komórkami tak samo obcymi dla układu odpornościowego mężczyzn. Dzieje się tak ponieważ powstają w jądrach, czyli w miejscu odizolowanym specjalną barierą od reszty organizmu, przez co układ odpornościowy mężczyzny nie ma styczności z własnymi gametami i ich nie zna. W razie przerwania bariery atakuje więc plemniki jako obce komórki.

Gdzie występują?

U kobiet przeciwciała przeciwplemnikowe występują najczęściej w śluzie szyjkowym, surowicy, płynie wypełniającym pęcherzyki jajnikowe oraz w jajowodach. Przyczyny ich powstawania nie są do końca wyjaśnione. Na razie wiadomo, że mogą się pojawiać na przykład na skutek zmian chorobowych w nabłonku pochwy, miejscowej infekcji oraz nowotworów szyjki macicy. Prawdopodobnie czynnikiem sprzyjającym produkcji przeciwciał przeciwplemnikowych u kobiet jest ich obecność u partnera. Są stwierdzane u 7 do 17% niepłodnych kobiet.

Przeciwciała przeciwplemnikowe mogą pojawiać się u mężczyzn na podłożu genetycznym oraz na skutek: infekcji narządów rozrodczych, urazu lub skrętu jądra, obecności żylaków powrózka nasiennego oraz niedrożności dróg wyprowadzających nasienie. Występują u 2 do 20% niepłodnych mężczyzn.

Diagnostyka opiera się na wykonaniu testu na obecność przeciwciał przeciwplemnikowych we krwi lub nasieniu (testy aglutynacyjne, unieruchamiania plemników, ELISA, MAR, IBT i inne). Rodzaj badania powinien określić lekarz prowadzący.

W przypadku stwierdzenia obecności przeciwciał przeciwplemnikowych stosuje się różne metody leczenia. Należą do nich:

• stosowanie kortykosteroidów,
• częste ejakulacje,
• przerwanie ekspozycji antygenu,
• zabiegi rozrodu wspomaganego (inseminacja, zapłodnienie pozaustrojowe),
• oddzielenie plemników wolnych od związanych z przeciwciałami.