Krew pępowinowa: czy jest pomocna w leczeniu chorób?

Tekst został opracowany przez dr n. med. Małgorzata Zięba

W ostatnich latach nastąpił znaczący rozwój medycyny regeneracyjnej, zajmującej się odtwarzaniem zniszczonych tkanek i narządów. Kluczowym elementem w tej dziedzinie są komórki macierzyste.

Na całym świecie, również i w Polsce powstają banki krwi pępowinowej i coraz więcej rodziców decyduje się na skorzystanie z nich.  Czy jest to sposób na zabezpieczenie przyszłości swojego dziecka?

Komórki macierzyste mają zdolność do nieograniczonej liczby podziałów, a w odpowiednim środowisku przekształcają się w inne, wyspecjalizowane komórki i tkanki organizmu. Ich odkrycie, a także ciągłe udoskonalane metod hodowli i różnicowania komórek macierzystych w warunkach laboratoryjnych daje nadzieję na efektywną walkę z chorobami dotąd uznawanymi za nieuleczalne. Jest to możliwe dzięki nadziejom na uzyskania każdego typu komórek występujących w organizmie ludzkim wtedy, kiedy okażą się one potrzebne.

Ze względu na pochodzenie komórki macierzyste możemy podzielić na komórki:

• embrionalne,
• płodowe (łożyskowe, krwi pępowinowej i specyficzne tkankowo np. szpiku kostnego płodu),
• dorosłe (szpiku kostnego, tkanki tłuszczowej oraz tkankowo specyficzne).

Kolejny sposób podziału dotyczy stopnia potencji, czyli wszechstronności wytwarzania różnych komórek potomnych. Największa potencjalność charakteryzuje tak zwane komórki totipotencjalne, na przykład blastomery, czyli komórki zarodka w początkowym stadium jego rozwoju. Z każdej takiej komórki może powstać cały organizm człowieka.

Natomiast we krwi pępowinowej występują głównie następujące typy komórek macierzystych:

• komórki hematopoetyczne (krwiotwórcze) – mogą przekształcać się w prawie wszystkie typy komórek krwi,
• komórki mezenchymalne – ulegają różnicowaniu w kierunku,
• komórek tkanki mięśniowej, kostnej, chrzęstnej, tłuszczowej oraz tkanki serca,
• komórki o charakterze embrionalnym, które mogą być źródłem m.in. hepatocytów (komórek wątrobowych) oraz komórek budujących trzustkę,
• komórki małe, podobne do embrionalnych (VSEL),
• komórki różnicujące się w kierunku tkanki nerwowej.

Komórki macierzyste pozyskiwane z krwi pępowinowej mają więc olbrzymi potencjał i dają nadzieję na wyleczenie niezliczonej ilości chorób. Ich pobieranie nie jest kłopotliwe ani wątpliwe etycznie, co ma miejsce w przypadku komórek embrionalnych zarodka. Z drugiej strony, mają większy potencjał niż komórki dorosłe. Już dziś są z powodzeniem wykorzystywane w terapii kilkudziesięciu jednostek chorobowych (między innymi białaczek i innych chorób układu krwiotwórczego, zespołów rozrostowych układu chłonnego, zespołów związanych z zaburzeniami lub brakiem funkcji enzymów, różnych chorób dziedzicznych, raka piersi, nerki i mięsaka Ewinga).

Nowe metody wymagają jednak z pewnością jeszcze wielu badań i eksperymentów, aby potencjał komórek macierzystych został w pełni wykorzystany. Już dziś bardzo duże nadzieje wiąże się z możliwością regeneracji mięśnia sercowego po zawale, przeszczepianiem wątroby, leczeniem chorób neurodegeneracyjnych, układu kostno-szkieletowego, cukrzycy i chorób autoimmunologicznych.