Ciążowa choroba trofoblastyczna

Po połączeniu się komórki jajowej i plemnika, czyli zapłodnieniu, powstaje zygota. Zygota zaczyna się dzielić i stopniowo powstają kolejne blastomery, czyli komórki zarodka. W 5-6 dniu rozwoju powstaje blastocysta: blastomery zaczynają do siebie ściśle przylegać, a następnie pomiędzy nimi powstają przestrzenie wypełniające się płynem, tworząc jamę. W miarę jej powiększania się część blastomerów skupia się na jednym z biegunów blastocysty i tworzy węzeł zarodkowy, z którego powstanie właściwy zarodek. Reszta blastomerów przemieszcza się na obwód i tworzy warstwę spłaszczonych komórek – trofoblast, z którego później rozwinie się łożysko, dostarczające płodowi substancje odżywczei odprowadzające produkty przemiany materii do krwi matki.

Ciążowa choroba trofoblastyczna (GTD – gestational trophoblastic disease) jest dość rzadko występującą (w Europie 0,6 – 1,1 na 1000 ciąż) chorobą rozrostową o różnym stopniu złośliwości. GTD obejmuje różne jednostki chorobowe, których wspólną cechą charakterystyczną jest nieprawidłowy rozwój trofoblastu. Zespół patologicznych zmian trofoblastu może być nowotworem złośliwym lub poprzedzać jego rozwój. Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia ciążowej choroby trofoblastycznej są między innymi: niedobór witaminy A i tłuszczów zwierzęcych, ciąża wielopłodowa czy niepłodność, ale przede wszystkim wiek matki. Im jest ona starsza, tym większe ryzyko rozwoju choroby.

Objawy kliniczne ciążowej choroby trofoblastycznej pojawiają się zazwyczaj już w pierwszym trymestrze ciąży i obejmują:

• krwawienie z dróg rodnych,
• powiększenie macicy nieproporcjonalnie do wieku ciąży,
• powiększenie jajników (torbiele tekaluteinowe),
• nudności i wymioty,
• białkomocz,
• nadciśnienie,
• objawy nadczynności tarczycy.

Do ciążowych chorób trofoblastycznych zaliczamy:

Zaśniad groniasty

Do jego rozwoju dochodzi jeżeli zarodek obumiera, ale nie następuje poronienie, tylko dalszy rozwój trofoblastu. Nie jest chorobą złośliwą, ale nawet po jego usunięciu może dojść do rozwoju zarodkowego nowotworu trofoblastycznego. Po rozpoznaniu zaśniadu usuwa się go z jamy macicy i następnie monitoruje się poziom β-HCG we krwi.

Zaśniad groniasty całkowity

Powstaje, jeżeli materiał genetyczny komórki jajowej uległ inaktywacji lub uszkodzeniu, a wszystkie chromosomy zarodka pochodzą od ojca. Rozwijająca się ciąża nie zawiera pozałożyskowych błon płodowych ani żadnych elementów płodu. Zazwyczaj przebiega z podwyższonym poziomem β-HCG we krwi matki (w porównaniu do poziomu referencyjnego dla wieku ciąży). Objawy pojawiają się najczęściej około 12 tygodnia ciąży.

Zaśniad groniasty częściowy

Charakteryzuje się obecnością błon płodowych, fragmentów sznura pępowinowego i płodu. Do jego rozwoju dochodzi najczęściej na skutek obecności u zarodka dodatkowego zestawu chromosomów, pochodzących od ojca (na przykład na skutek zapłodnienia jednej komórki jajowej przez dwa plemniki) lub matki. Jest to zarodek triploidalny. Triploidia wiąże się z licznymi wadami rozwojowymi i najczęściej kończy się obumarciem płodu. Poziom β-HCG jest zazwyczaj w normie lub obniżony. Objawy pojawiają się najczęściej około 14 tygodnia ciąży.

Zaśniad groniasty inwazyjny

Rozwijające się nieprawidłowe komórki trofoblastu naciekają ściany macicy, niszcząc jej mięśnie i naczynia. Jest złośliwy, ale dość rzadko daje przerzuty do innych narządów. Może powstać na podłożu zaśniadu groniastego całkowitego. Występuje raz na 15 000 ciąż.

Rak kosmówki

Może powstać po zaśniadzie groniastym, poronieniu, ciąży pozamacicznej, ale też po prawidłowym porodzie zdrowego noworodka. Nowotwór jest zbudowany z komórek nieprawidłowego trofoblastu i intensywnie się rozrasta, uszkadzając macicę. Daje przerzuty do pochwy, płuc, mózgu, przewodu pokarmowego i nerek. Zdarza się średnio raz na 50 000 ciąż. Mimo wysokiej złośliwości rokowania są dość dobre, ponieważ rak kosmówki charakteryzuje się wysoką wyleczalnością (chemioterapia).

Guz miejsca łożyskowego

Powstaje w miejscu implantacji zarodka w błonie śluzowej macicy. Komórki trofoblastu szybko się dzielą i naciekają przestrzenie pomiędzy włóknami mięśniowymi macicy, wzdłuż jej naczyń krwionośnych. Przez naczynia krwionośne i limfatyczne trafiają do innych tkanek i narządów, dając przerzuty. Guz miejsca łożyskowego może rozwinąć się w różnym czasie od zakończenia zarówno prawidłowej, jak i nieprawidłowej ciąży.