Interpretacja rezultatów badania nasienia pacjenta zawsze wymaga indywidualnej oceny. Istnieją jednak pewne uniwersalne kategorie zaburzeń widoczne w wynikach spermiogramu, które chcielibyśmy Wam w dzisiejszym artykule opisać.
Podane przez nas normy to kryteria oceny ustanowione przez Światową Organizację Zdrowia w 2010 roku.
Zaczniemy od podstawowych parametrów, czyli analizy makro – i mikroskopowej.
Analiza makroskopowa
- Objętość próbki – minimalna prawidłowa objętość próbki nasienia oddanej do badania to 1,5 ml. Mniejsza ilość ejakulatu w próbce, nie związana z nieprawidłowym jej oddaniem lub nie zachowaniem zalecanego okresu abstynencji seksualnej przed badaniem, może wskazywać na ejakulację wsteczną, schorzenia gruczołu krokowego, a także pęcherzyków lub kanalików nasiennych.
- Kolor – sperma powinna mieć białawy kolor. Odcień czerwony do brunatnego związany jest z obecnością krwi w nasieniu. Kolor żółtawy może natomiast oznaczać żółtaczkę. Czasem związany jest jednak ze spożywaniem niektórych leków lub witamin lub zbyt długim okresem abstynencji seksualnej. Barwa przejrzysta może sugerować, że w spermie plemników jest bardzo mało lub nie ma ich wcale.
- Lepkość – ejakulat powinien mieć jak najniższą lepkość. Jeżeli jest ona podwyższona, może to świadczyć o stanie zapalnym gruczołów męskiego układu rozrodczego (prostaty, pęcherzyków nasiennych).
- pH – pH spermy powinno wynosić 7,2 lub więcej. Jego wartość zależy od pracy prostaty oraz pęcherzyków nasiennych.
- Czas upłynnienia – czas, w jakim badana próbka ejakulatu upłynni się powinien wynosić mniej niż 60 minut. Jeżeli jest dłuższy, może wskazywać na zaburzenia czynności gruczołu krokowego.
- Zapach – nieprawidłowy wskazuje na stan zapalny w obrębie układu moczowo-płciowego. W takiej sytuacji wskazane jest wykonanie posiewu nasienia.
Analiza mikroskopowa
- Koncentracja (gęstość) plemników – wystarczająca ilość komórek rozrodczych w spermie wynosi 15 milionów na 1 mililitr lub więcej, oraz minimum 39 milionów w całym ejakulacie. Niższy wynik oznacza oligozoospermię, która wiąże się z niższym potencjałem do zapłodnienia ze względu na zbyt małą ilość plemników. Zdarza się, że w spermie plemników nie ma wcale – wtedy mówimy o azoospermii. Takie zaburzenia mogą mieć różne przyczyny i w zależności od konkretnych wyników i wywiadu lekarskiego wykonuje się badania hormonalne, genetyczne, USG jąder i inne.
- Autoaglutynacja – prawidłowy wynik to brak aglutynatów i agregatów. Ich obecność może oznaczać obecność przeciwciał przeciwplemnikowych i jest wskazaniem do wykonania testu MAR lub Immunobead.
- Ruchliwość plemników – ogólna ruchliwość plemników powinna wynosić 40% i więcej, z czego ruch postępowy powinno wykazywać minimum 32% komórek. Jeżeli ruchliwość gamet jest niższa mówimy o asthenozoospermii. Prowadzi ona do niepłodności, ponieważ zbyt mała ilość plemników poruszających się ruchem postępowym zmniejsza szanse dotarcia odpowiedniej liczby komórek do jajeczka. Przyczyn obniżonej ruchliwości jest wiele, są to na przykład: zwiększona lepkość nasienia, obecność aglutynatów, przeciwciał przeciwplemnikowych, ale także żylaki powrózka nasiennego czy nawet zbyt częste gorące kąpiele lub pobyty w saunie.
- Żywotność – ejakulat o prawidłowych parametrach zawiera minimum 58% żywych plemników. Niższa żywotność oznacza nekrozoospermię – zbyt niską liczbę plemników żywych, a więc aktywnych, zdolnych do zapłodnienia. Podobnie jak w przypadku zbyt niskiej ruchliwości, żywotność może być obniżona na przykład przez zbyt wysoką temperaturę w obrębie jąder (obcisła bielizna, sauna, gorące kąpiele, podgrzewane fotele, żylaki powrózka nasiennego).
- Morfologia (spermocytogram) – sperma powinna zawierać minimum 4% plemników o odpowiedniej morfologii. W innym wypadku mówimy o teratozoospermii i ograniczeniu potencjału rozrodczego spowodowanego zbyt niską liczbą plemników o prawidłowej budowie. Powodem teratozoospermii są często zaburzenia hormonalne oraz niezdrowy tryb życia. Może mieć ona również podłoże genetyczne.
- Pozostałe komórki obecne w ejakulacie (leukocyty, erytrocyty, nabłonki, komórki spermatogenezy) – jeżeli w próbce obecnych jest zbyt wiele czerwonych krwinek, mówimy o hemospermii (lub hematospermii), a jeżeli normę przekraczają leukocyty, to mamy do czynienia z leukospermią (leukocytospermią), która najczęściej wskazuje na obecność infekcji i stanu zapalnego.
Prawidłowy wynik badania ogólnego nie daje całkowitej pewności, że plemniki danego pacjenta są zdolne do zapłodnienia, dlatego wykonuje się również testy dodatkowe. Wyniki tych testów i ich interpretację poruszymy w następnym artykule.
Podane przez nas powyżej normy i kryteria to podstawa w postępowaniu diagnostycznym. Jak wspomnieliśmy na samym początku, istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na wyniki każdego pacjenta i ostateczna ocena powinna je uwzględniać. Trzeba również pamiętać, że wyniki spermiogramu należy oceniać całościowo, analizując zależności pomiędzy poszczególnymi parametrami. To, że któryś z wyników nie mieści się w granicach normy nie oznacza jednoznacznie, że mężczyzna ma problemy z płodnością.
Co bierze się pod uwagę analizując wyniki badania? O tym również w kolejnych artykułach.