Niepłodność w dawnych czasach

Problem niepłodności nie dotyczy jedynie naszych czasów. Na pewno obecnie jest powszechniejszy i szerzej dyskutowany, ale pojawiał się już wiele, wiele lat temu. Przykłady problemów z płodnością przytacza już Biblia. Dziś zapraszamy do lektury kilku ciekawostek, dotyczących płodności i niepłodności w dawnych czasach.

Kazimierz III Wielki – ostatni monarcha dynastii Piastów na polskim tronie. Pomimo, iż miał cztery żony, nie doczekał się potomstwa z prawego łoża.

W przeszłości o niepłodność „oskarżano” głównie kobiety. Potwierdzeniem płodności było nie tylko urodzenie dziecka. Aby kobieta została uznana za „pełnowartościową” żonę, musiała wydać na świat syna. Z czasem jednak zaczęto brać pod uwagę, że niemożność spłodzenia potomka może dotyczyć mężczyzny. Przyczyny niepłodności, usystematyzowane przez Stanisława Słowakowica (1634 – 1701), krakowskiego magistra sztuk wyzwolonych i doktora medycyny w dziele „O niepłodności w stanach małżeńskich”, przedstawiały się następująco:

Kobieta:

• oziębłość macicy – rozpoznawana po tym, że kobieta jest blada i leniwa, ma skąpe miesiączki, cierpi na drętwienie stóp i bioder oraz nie dba wystarczająco o swojego męża.
• zbytnia ciepłota i suchość macicy, która wypala nasienie – występująca u kobiet podstępnych i zdradliwych, lubiących mocniejsze trunki i nieregularnie miesiączkujących.
• zbytnia wilgotność macicy – dotycząca leniwych, popijających pań „białego i miękkiego ciała”.
• zmiana położenia macicy – objawiające się dolegliwościami bólowymi w prawym lub lewym biodrze, pępku lub boku, w zależności od kierunku nieprawidłowego pochylenia macicy.
• wadliwe miesiączkowanie – o nieprawidłowej częstotliwości lub wyglądzie.

Mężczyzna:

• defectus spermatis, czyli brak, niedostatek lub nieprawidłowy wygląd i konsystencja nasienia.
  nieproporcjonalność męskiego narządu rozrodczego i jego impotencja.
• ciężkie prace, częste zaloty, nadużywanie mocnych trunków i innych przyjemności życia.

Inne przyczyny:

• niekorzystny układ planet podczas współżycia; za znaki niepłodne uznawano bliźnięta, lwa i pannę, a sprzyjające prokreacji – raka, ryby i skorpiona.
• złe czary i uroki, rzucone przez nieżyczliwych małżeństwu ludzi.
• niekompetencja kobiet zajmujących się leczeniem i położnictwem, nazwanych przez autora „przeklętymi babami”.

Zygmunt II August – ostatni męski przedstawiciel linii Jagiellonów. Miał trzy żony, ale zmarł bezdzietnie.

Ciekawe były również metody diagnostyczne. Hipokrates zalecał owinięcie kobiety tkaniną i umiarkowane okadzenie jej kadzidłem. Jeśli czuła zapach, była płodna. Z kolei według Claudiusa Galenusa (130 – 200 n.e.), rzymskiego lekarza greckiego pochodzenia, do naczynia wypełnionego pszenicą lub jęczmieniem należało oddać mocz. Jeżeli po 10 dniach ziarno wykiełkowało, potwierdzało zarówno kobiecą, jak i meską płodność. W przeciwnym razie było świadectwem niemożności posiadania dzieci przez którąś ze stron lub oboje małżonków.

Metody leczenia przez wieki się zmieniały, ale przez długi czas łączyły niektóre elementy:
modlitwy do świętych (np. św. Jacka i św. Stanisława), pielgrzymki do miejsc świętych i składanie darów.
magia rolnicza, opierająca się na wykorzystywaniu ziół i innych roślin (np. barwinka, rozmarynu, anyżu, szałwii, pietruszki). Były one używane do sporządzania naparów, przygotowywania kąpieli, ale także dodawane do jedzenia. Skutki leczenia bywały tragiczne, stało się tak między innymi w przypadku podjętej przez żonę próby poprawy płodności jej męża, która polegała na dodaniu do ugotowanej przez nią potrawy cykuty.