Czynniki teratogenne, czyli czego należy unikać w ciąży

Teratogeny są to czynniki działające szkodliwie na rozwijający się zarodek i płód, prowadząc do jego uszkodzeń, które mogą skutkować rozwinięciem się wad wrodzonych. Poznano około 1200 związków o działaniu teratogennym dla zwierząt, z czego jako teratogeny ludzkie, poprzez przeprowadzenie szeroko zakrojonych badań naukowych, zakwalifikowano kilkadziesiąt z nich.

Kobieta w ciąży powinna unikać czynników szkodliwych. Trzeba jednak pamiętać, że czynniki teratogenne nie zawsze są szkodliwe dla matki. Mogą do nich należeć substancje na co dzień uznawane za bezpieczne, takie jak niektóre leki dostępne bez recepty czy nawet niektóre witaminy. Mogą to być także nieleczone schorzenia przyszłej mamy. Dlatego ciężarna powinna znajdować się pod stałą opieką swojego lekarza prowadzącego i konsultować z nim wszelkie wątpliwości i stosowanie różnych środków czy leków.

Do teratogenów zaliczamy między innymi:

Czynniki środowiskowe

• alkohol,
• polichlorowane bifenyle (PCB),
• niektóre metale ciężkie,
• hipertermię (podwyższoną temperaturę ciała),
• promieniowanie radioaktywne (w tym naświetlania terapeutyczne),
• czynniki infekcyjne (na przykład kiłę, toksoplazmozę, cytomegalowirus, wirus opryszczki i różyczki)
• niedobór kwasu foliowego.

Choroby i zaburzenia metaboliczne ciężarnej (cukrzyca, fenyloketonuria, galaktozemia, choroby tarczycy, toczeń układowy)

Leki

Nniesteroidowe leki przeciwzapalne, antagoniści kwasu foliowego, niektóre antybiotyki, pochodne witaminy A, leki psychotropowe, przeciwdrgawkowe, androgenne, hipoglikemiczne, niektóre leki przeciwzakrzepowe i na nadciśnienie.

Istnieje także wiele czynników, które są uznawane za „możliwie teratogenne” lub „prawdopodobnie teratogenne”, w przypadku których należy zastosować szczególną ostrożność. Zaliczamy tutaj między innymi niedobór witaminy A, toksyczne dawki witaminy D, kofeinę, tabletki antykoncepcyjne, dioksyny, kwas acetylosalicylowy czy niedobór cynku.

Stopień szkodliwości teratogenów zależy od ich dawki czy nasilenia oraz czasu ekspozycji. Ponadto mają tu znaczenie czynniki genetyczne oraz czas rozwoju zarodka/płodu.