Przyczyny niepłodności: Zaburzenia cyklu menstruacyjnego. Hiperprolaktynemia

O tym, że do problemów z płodnością prowadzą m.in. zaburzenia gospodarki hormonalnej, pisaliśmy już wiele razy. Funkcjonowanie układu rozrodczego zależy bowiem od złożonego mechanizmu wzajemnych wpływów poszczególnych hormonów, do których należą podwzgórzowy GnRH, gonadotropiny, estrogeny, progesteron, prolaktyna, androgeny, kortyzol oraz wiele innych. Zmiany spowodowane nadmiarem lub niedoborem któregoś z nich mogą doprowadzić do niepłodności. Dotyczy to również prolaktyny.

Prolaktyna to tzw. hormon laktogenny – odpowiada za wystąpienie laktacji w okresie poporodowym, a także wraz z wieloma innymi hormonami (np. estrogenami) powoduje rozrost gruczołów sutkowych podczas ciąży. Produkcja tego hormonu ma miejsce w przysadce mózgowej i wzrost jego stężenia we krwi jest naturalny dla okresu ciąży i karmienia piersią. W każdej innej sytuacji nadmierne wydzielanie prolaktyny może oznaczać problemy ze zdrowiem i płodnością.

Nadprodukcję prolaktyny nazywamy hiperprolaktynemią. Za przyczynę wzmożonej sekrecji tego hormonu uważa się niedobór dopaminy w naczyniach przysadki. Hiperprolaktynemia prowadzi do niedoczynności gonad. Zaburza bowiem pulsacyjne wydzielanie gonadotropin i tłumi nagły wzrost LH występujący zazwyczaj w środku cyklu menstruacyjnego, odpowiedzialny za wystąpienie owulacji. U kobiet prowadzi to do zaniku miesiączki i niepłodności. Na początku dochodzi do skrócenia fazy lutealnej, następnie pojawia się coraz więcej cykli bezowulacyjnych, rzadkie miesiączki (oligomenorrhea), a w końcu miesiączka zanika (amenorrhea). Czasami pojawia się także mlekotok (zespół amenorrhea – galactorrhea).

Wystąpienie hiperprolaktynemii może być związane z czynnikami patologicznymi lub mieć podłoże czynnościowe.

Do czynników patologicznych prowadzących do zwiększenia wydzielania prolaktyny należą:

• guzy przysadki (mówimy wtedy o tzw. prolactinoma)
• zmiany chorobowe podwzgórza/szypuły przysadki
• napromienienie osi mózgowo – rdzeniowej
• zmiany chorobowe ściany klatki piersiowej (również po urazach klatki piersiowej i po operacjach otwarcia klatki piersiowej)
• zmiany chorobowe rdzenia kręgowego
• niedoczynność tarczycy
• przewlekła niewydolność nerek
• ciężka choroba wątroby

Wzrost produkcji prolaktyny o podłożu czynnościowym wiąże się natomiast z:

• przyjmowaniem niektórych leków psychotropowych lub o składzie antykoncepcyjnym
• długotrwałym napięciem psychicznym
• wysiłkiem fizycznym

U niektórych osób schorzenie to ma podłoże idiopatyczne i nie udaje się znaleźć przyczyny występowania nadmiernego stężenia prolaktyny we krwi.

Podstawą diagnostyki hiperprolaktynemii jest analiza krwi oraz obrazowanie układu podwzgórzowo – przysadkowego w celu wykluczenia występowania guza przysadki lub innych zmian tego gruczołu.

Leczenie zależy od przyczyn wydzielania nadmiernych ilości prolaktyny. Zazwyczaj stosuje się jednak leki mające na celu obniżenie jej stężenia we krwi. W przypadku prolactinoma terapia zależy od rozmiaru guza przysadki. W większość przypadków zmiany są jednak na tyle małe, by uniknąć operacji chirurgicznej i móc zastosować leczenie farmakologiczne.
Terapia lekami przywracającymi prawidłowy poziom prolaktyny lub inne, dostosowane do źródeł problemu leczenie ma wysoką skuteczność i zazwyczaj wystarczy, by cykl menstruacyjny i owulacja powróciły do naturalnego rytmu.

Nadmiar prolaktyny wpływa nie tylko na płodność kobiet

Hiperprolaktynemia pojawia się także u mężczyzn i prowadzi do zmniejszenia syntezy testosteronu i obniżenia spermatogenezy, co objawia się osłabieniem libido, impotencją i niepłodnością.

Istnieje wiele innych czynników mogących zakłócić funkcjonowanie układu rozrodczego. Wiele z nich, również hiperprolaktynemia, ma charakterystyczne objawy, dlatego warto obserwować swoje ciało. Im wcześniej zgłosimy się do lekarza, tym lepiej.