Gonadotropina kosmówkowa – hCG

Ludzka gonadotropina kosmówkowa jest hormonem glikoproteinowym (czyli o budowie białkowo-cukrowej) i należy do rodziny gonadotropin, do której zaliczamy również: luteotropinę (LH), folikulotropinę (FSH) oraz tyreotropinę (TSH). Gonadotropiny są złożone z dwóch podjednostek: α(wspólnej dla całej rodziny) oraz β, która decyduje o specyficzności hormonu.

Ludzka gonadotropina kosmówka jest produkowana przede wszystkim w trakcie ciąży. Jej syntezę obserwuje się już w bardzo wczesnej fazie rozwoju zarodka. Powstaje w trofoblaście, czyli komórkach wczesnego embrionu, z których w dalszym przebiegu ciąży rozwinie się łożysko. To właśnie gonadotropina kosmówkowa wytwarzana przez trofoblast, a następnie łożysko jest podstawą testów ciążowych, wykonywanych zarówno z moczu jak i surowicy krwi. W pierwszym trymestrze ciąży stężenie hCG podwaja się mniej więcej co 2-3 doby i najwyższy poziom osiąga około 12 tygodnia ciąży. hCG umożliwia implantację zarodka w macicy, wpływa na proces powstawania nowych naczyń włosowatych w łożysku i kosmówce oraz osłabia reakcje układu odpornościowego matki na obce antygeny ojca eksponowane przez płód. Zaburzenie wydzielania hCG prowadzi do komplikacji i może świadczyć o nieprawidłowościach takich jak:

• ciąża pozamaciczna,
• obumarcie zarodka/płodu,
• zaśniad groniasty,
• aberracje chromosomowe u płodu (zespół Edwardsa, zespół Downa – wymagana jest dodatkowa analiza poziomów alfa-fetoproteiny, wolnego estriolu i badanie USG).

Stężenie hCG w organizmie wzrasta znacząco również podczas niektórych chorób nowotworowych. Są to nowotwory trofoblastyczne  oraz nietrofoblastyczne.

Istnieją różne badania diagnostyczne dotyczące poziomu gonadotropiny kosmówkowej w surowicy krwi. W zależności od wskazań oznacza się na przykład poziom wolnej podjednostki β, fragmentu rdzeniowego βlub całkowite hCG.

Ciąża pozamaciczna

W surowicy i w moczu występują te same postaci gonadotropiny kosmówkowej jak podczas ciąży prawidłowej, ale ich stężenia są niższe, podobnie jak szybkość przyrostu stężenia hCG we krwi. Pomimo osiągnięcia stężenia β hCG w surowicy powyżej 1500 UI/l, podczas przezpochwowego badania USG w jamie macicy nie jest widoczny pęcherzyk ciążowy.

Poronienie samoistne, ciąża obumarła

W surowicy i w moczu występują te same postaci gonadotropiny kosmówkowej jak podczas ciąży prawidłowej, ale ich stężenia są niższe niż w ciąży prawidłowej, a przyrost poziomu β hCG ulega spowolnieniu lub zahamowaniu. Pomimo osiągnięcia stężenia hCG w surowicy powyżej 6500 IU/l, w USG przezpochwowym nie stwierdza się tętna płodu.

Jeżeli obumarcie płodu następuje po I trymestrze ciąży, poziomy hCG mogą nie odbiegać od normy.

Ciążowa choroba trofoblastyczna

Stężenie hCG i jej podjednostek jest wyraźnie podwyższone, przy czym głównym markerem biochemicznym rozrostów i nowotworów trofoblastu jest głównie podjednostka β. Stężenia hCG odzwierciedlają wielkość nowotworu. Ich monitorowanie jest konieczne dla kontroli skuteczności zastosowanego leczenia.

Zaburzenia chromosomowe płodu

Są związane z nieprawidłowymi (w zależności od zaburzenia – zmniejszonymi lub zwiększonymi) poziomami oraz obecnością odmiennych postaci hCG.

Nowotwory nietrofoblastyczne

Poziom hCG jest podwyższony, dodatkowo wykrywa się dużą różnorodność zmodyfikowanych postaci gonadotropiny kosmówkowej. hCG może być wydzielane przez nowotwory takie jak: rak pęcherza moczowego, płuc, nerki, prostaty, piersi, trzustki, jelita grubego, odbytu, sromu, szyjki macicy, jajnika, endometrium oraz jamy ustnej. Mechanizm działania hCG w nowotworach nie jest jeszcze dobrze poznany, ale podejrzewa się, że hamuje on procesy prowadzące do śmierci nieprawidłowych, nowotworowych komórek. Ponadto może przyczyniać się do rozrostu sieci krwionośnej guza, a także do osłabienia naturalnej odpowiedzi układu odpornościowego, mającej na celu zniszczenia nieprawidłowych komórek.