Antybiotyk w ciąży – czy można stosować i czy są bezpieczne?

Konieczność zastosowania antybiotyków w ciąży wzbudza wiele obaw wśród ciężarnych pacjentek zmagających się z zakażeniem bakteryjnym. W niektórych przypadkach, z myślą o bezpieczeństwu dziecka rezygnują z antybiotykoterapii, nie uwzględniając zagrożenia wynikającego z namnażania się bakterii w organizmie. Dowiedz się, czy i kiedy można stosować antybiotyki w ciąży. Czy istnieje całkowicie bezpieczny lek i jakich substancji należy się wystrzegać?

Antybiotyk a ciąża – leczenie zakażeń bakteryjnych u ciężarnych

W trakcie ciąży, ze względu na zmiany hormonalne i fizjologiczne, obniża się odporność organizmu i wzrasta ryzyko infekcji m.in. zakażeń bakteryjnych. Ciężarne stosunkowo często zmagają się z infekcjami górnych i dolnych dróg oddechowych, zapaleniem pęcherza czy odmiedniczkowym zapaleniem nerek. Skuteczne leczenie zakażeń bakteryjnych w ciąży jest niezwykle istotne, ponieważ ich bagatelizowanie, namnażanie i rozprzestrzenianie się bakterii w organizmie wiąże się z ryzykiem wystąpienia poważnych powikłań, takich jak przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego, przedwczesny poród a nawet obumarcie płodu. Dlatego w wielu przypadkach konieczność przyjęcia antybiotyku jest nieunikniona. Optymalizacja antybiotykoterapii w ciąży polega na wyborze odpowiedniego leku, który uwzględnia zmiany zachodzące w zakresie wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu i wydalania substancji leczniczych w tym szczególnym okresie. Odpowiedni antybiotyk w ciąży powinien nie tylko skutecznie zwalczać zakażenie, ale również być maksymalnie bezpieczny dla matki, rozwijającego się płodu i przebiegu ciąży.

Czy można brać antybiotyk w ciąży?

Wiele kobiet ciężarnych ze zdiagnozowanym zakażeniem bakteryjnym (takim jak np. zapalenie pęcherza moczowego czy odmiedniczkowe zapalenie nerek) zastanawia się, czy branie antybiotyku w ciąży jest bezpieczne. Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ przyjmowanie leków zawsze wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Dodatkowo w przypadku ciąży należy uwzględnić nie tylko skuteczność leku i ewentualny wpływ na organizm oraz samopoczucie matki, ale przede wszystkim bezpieczeństwo i minimalne zagrożenie dla płodu. Dlatego kluczowy jest wybór odpowiedniego antybiotyku. Należy również pamiętać, że kobiety w ciąży powinny przyjmować antybiotyk wyłącznie wtedy gdy jest to konieczne i ściśle przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących określonego leku, dawkowania i czasu terapii.

Antybiotyk a wczesna ciąża – antybiotyk w 1. trymestrze ciąży

Pierwszy trymestr ciąży to czas dynamicznych przemian i intensywnego rozwoju płodu, który jest również bardzo wrażliwy na działanie szkodliwych czynników np. substancji zawartych w lekach. Dlatego zastosowanie antybiotyków w pierwszym trymestrze ciąży wymaga ogromnej ostrożności i powinno mieć miejsce tylko wtedy gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne zagrożenie dla płodu. Konieczne jest odpowiednie dobranie substancji, ponieważ niektóre antybiotyki zwiększają ryzyko uszkodzenia płodu, wystąpienia wad rozwojowych (np. tetracykliny mogą negatywnie wpływać na rozwój kości i zębów) lub poronienia (np. makrolidy).

Antybiotyk w 2. i 3. trymestrze ciąży

W drugim i trzecim trymestrze ciąży stosowanie antybiotyków jest nieco bezpieczniejsze niż w pierwszym, ponieważ wiąże się z niższym ryzykiem wystąpienia poważnych wad rozwojowych płodu. Jednak konieczne jest uwzględnienie ryzyka związanego z kształtowaniem się narządów oraz przedwczesnego porodu, dlatego ostrożność przy stosowaniu antybiotykoterapii zalecana jest przez cały okres ciąży.

Antybiotyki bezpieczne w ciąży

Istnieje grupa antybiotyków, które są zwykle bezpieczne i nie wykazują negatywnego wpływu na rozwój płodu i przebieg ciąży. Należy jednak pamiętać, że działanie leku i potencjalne działania niepożądane są kwestią indywidualną i nie można ich jednoznacznie wykluczyć. Przyjmowanie antybiotyków w ciąży powinno być zawsze dokładnie omówione i konsultowane z lekarzem. Konieczny jest właściwy wybór antybiotyku zapewniający skuteczność w przypadku określonych bakterii i infekcji oraz bezpieczeństwo dla rozwijającego się płodu. Za bezpieczne antybiotyki, dopuszczalne w ciąży uznaje się:

• penicyliny,
• cefalosporyny,
• erytromycynę.

Substancje zabronione i niewskazane – których antybiotyków nie powinny przyjmować ciężarne?

Nie wszystkie antybiotyki mogą być przyjmowane przez ciężarne, ponieważ niektóre z nich wiążą się z dużym ryzykiem dla płodu lub prawidłowego przebiegu ciąży. Ich stosowanie może wpływać na wystąpienie wad rozwojowych, poronienie, obumarcie płodu czy przedwczesny poród. Dlatego istnieje konieczność prawidłowego doboru substancji uwzględniającego ciążę, jej etap oraz rodzaj infekcji. Antybiotyki zakazane to przede wszystkim te, które wykazują działanie teratogenne lub toksyczne dla płodu takie jak:

• streptomycyna,
• kanamycyna,
• doksycyklina,
• tobramycyna.

Antybiotyki niewskazane obejmują te, które w badaniach na zwierzętach wykazały niekorzystny wpływ na płód, ale nie zostały przeprowadzone badania na kobietach ciężarnych pozwalające jednoznacznie potwierdzić ich szkodliwy wpływ (grupa C w klasyfikacji leków wg FDA). Za antybiotyki niewskazane uznaje się:

• fluorochinolony,
• tetracykliny,
• nitrofurantoinę, metronidazol, kotrimoksazol (w 1. trymestrze),
• sulfonamidy,
• aminoglikozydy.

Antybiotyki w ciąży – skutki uboczne

Każda terapia antybiotykowa wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, a ciąża to okres, w którym dochodzi do zmian w zakresie ich wchłaniania, dystrybucji, metabolizowania i wydalania. Dlatego stosowanie antybiotyków w ciąży wiąże się z dodatkowym ryzykiem wystąpienia lub nasilenia skutków ubocznych związanych z ich przyjmowaniem, takich jak dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, reakcje alergiczne, swędzenie skóry, wysypka, a nawet wstrząsu anafilaktycznego. Należy zachować szczególną ostrożność przy zalecaniu antybiotykoterapii u ciężarnych, zwłaszcza jeśli w przeszłości doświadczyły już działań niepożądanych lub reakcji alergicznych po zastosowaniu leków.

Potencjalne skutki uboczne związane ze stosowaniem antybiotyków w czasie ciąży dotyczą również rozwijającego się płodu. Niektóre z nich mogą prowadzić do wad rozwojowych, poronienia czy przedwczesnego porodu. Dlatego konieczny jest właściwy dobór substancji niezagrażających bezpieczeństwu i rozwojowi płodu oraz przebiegowi ciąży.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące stosowania antybiotyków w ciąży.

Źródła:

• Flory T. Muanda, Odile Sheehy, Anick Bérard, Use of antibiotics during pregnancy and risk of spontaneous abortion, 2017
• Szałek Edyta, Tomczak Hanna, Seremak-Mrozikiewicz Agnieszka, Bartkowiak-Wieczorek Joanna, Grześkowiak Edmund, Optymalizacja antybiotykoterapii w ciąży – implikacje kliniczne, 2012
• Ioannis Mylonas, Antibiotic chemotherapy during pregnancy and lactation period: aspects for consideration, 2011
• A. Haas, G. Maschmeyer, Antibiotic therapy in pregnancy, 2008

Data aktualizacji tekstu: 27.09.2024.